لباسهای سنتی هندی، بر اساس مناطق جغرافیایی، شرایط آب و هوایی، فرهنگ و اقوام مختلف از منطقهای به منطقهی دیگر متفاوت است. اگر شما هم علاقهمند به آشنایی با این پوششهای زیبا هستید، در ادامه باما همراه باشید تا شما را با دنیای مد در هند آشنا کنیم.
در عصری که بیشتر کشورهای دنیا در حال غربی کردن جوامع خود و جهان شدنی هستند، هند موفق شده تا با استفاده از لباسهای سنتی مردمش، فرهنگ غنی خود را حفظ خود. لباسها و پوشاکی که هندیها استفاده میکنند، بسیار گسترده و گوناگون است؛ به طوری که برای هر مراسمی، لباس مختص آن را بر تن میکنند. لباسهایی که در هند مورد استفاده است، طی زمان به تکامل رسیدهاند.
تاثیرات امپراطوری گوپتا، ورود اسلام به هند و استعمار بریتانیا هر یک به خوبی در لباسهای مردم این کشور مشهود است. «مد» پس از دوران استقلال هند و در اواخر دههی ۱۹۸۰ میلادی تا دههی ۱۹۹۰ میلادی، تبدیل به پدیدهای همهگیر در این کشور شد. هند طی این دوره، تحت تاثیر مد جهانی و رشد اقتصادی در پی افزایش صنایع داخل کشور بود. طراحان نوپای هندی توانستند با استفاده از ترکیب المانهای قدیمی و جدید غربی، هنر قلابدوزی و گلدوزی را به اوج خود رسانده و پوشاک زیبایی تولید کنند. البته ناگفته نماند که صنعت پررونق سینمای هند یعنی بالیوود نیز کمک شایانی به رشد فرهنگ مد در این کشور کرد.
تاریخچه پوشاک در هند
هندوستان را می توان یکی از مهدهای پارچه و پوشاک در جهان دانست و ایران هم از دیرباز با این سرزمین مراودات تجاری پارچه و ادویه داشته است. تاریخ پوشاک و صنعت پارچه بافی در هند به حدود قرن پنجم پیش از میلاد باز می گردد. در ابتدا بیشتر پارچه های هندی از جنس پنبه بودند. باستان شناسان آثار زیادی از وسایل نخ ریسی در هندوستان یافته اند که تصدیق کننده ی همین موضوع است.
آرام آرام نخ ریسی از پشم نیز بین هندی ها رواج پیدا کرد و به سرعت به محبوبیتی جهانی رسید به طوری که در تاریخ از پشم های هندی با عنوان پشم های زیبا و خوشبوی گوسفندی یاد شده است.
یکی از دلایل محبوبیت پارچه های هندی، جنس نازک و خنک آن ها بود زیرا کشورهایی مثل ایران و کشورهای عربی تابستان های گرمی داشتند و دارند و پارچه های نازک را برای پوشاک ترجیح می دهند. تاریخ نخ ریسی و پارچه بافی در هندوستان آن قدر دیرینه است که در تصاویری که در کتاب های تاریخی به چشم می خورد کاملا سبک های هندی پارچه ها قابل مشاهده می باشد. حتی افراد زیادی از هندی ها تقلید کرده و از زیورآلات گوناگون برای زینت خود استفاده می کردند.
افراد زیادی تصور می کنند که پارچه های ابریشمین نیز از ابداعات هندی هاست اما تاریخ دانان زیادی این موضوع را رد کرده اند زیرا گفته می شود برای بافت این نوع پارچه ها باید ابریشم را شل می کردند که تکنولوژی این کار توسط چینی ها و با فاصله ی زمانی طولانی کشف شد و تا قرون اولیه ی میلادی اصلا پارچه ی ابریشمین وجود نداشت.
لوسیوس فلاویوس آریان گزنفون (Arrian of Nicomedia) مورخ یونانی در رابطه با صنعت پارچه ی هند گفته:
بنابر تحقیقات انجام شده بر روی زندگی نئارخوس (Nearchus) یکی از سرداران اسکندر به این نتیجه رسیدیم که پارچه های هندی نوعی کتان بوده اند، البته کتانی بسیار سفید که اغلب به همان صورت اولیه و مستطیلی روی بدن انداخته می شدند.
هندی ها پارچه را دور خود می پیچاندند به صورتی که زانو ها، مچ و شانه ها را می پوشاند، درست مانند کاری که سرخ پوستان انجام می داند، البته آن ها خود را با عاج انواع حیوانات هم تزئین می کردند که این کار بین هندیان رواج نداشت. به مرور رنگ هایی مثل قرمز، بنفش و سبز نیز بین پارچه های هندی جای خود را باز کرد. در طول تاریخ همیشه صنعت پاچه بافی در هند پیشرفت داشت.
شواهد قرون ابتدایی میلادی نشان می دهند که تبادلات فرهنگی بین هندی ها و یونانیان زیاد بوده و این نکته علاوه بر صنایع بر مذهب های مثل بودایی نیز تاثیر داشت. با کمی بررسی متوجه می شویم پارچه هایی که راهبان بودایی به تن می کردند اغلب از هند وارد شده بود و آن ها را از جنس پنبه درست می کردند.
مسیرهای تجاری نیز نقش مهمی در رواج پارچه های هندی در سراسر دنیا داشت. راه هایی مثل جاده ی ابریشم کشورهای آسیای مرکزی و اروپایی را به هند متصل می کردند و بازرگانان محصولات هندی را به گوشه گوشه ی کره ی زمین می بردند. چین هم نقش زیادی در شناخته شدن صنعت پارچه ی هندوستان داشت زیرا در ابتدا اغلب بازرگانان به دلیل تبادلات تجاری با چین به سوی هند هم می رفتند و همین موضوع آرام آرام نام هند را در میان جهانیان رواج داد.
تاریخ رواج ابریشم بافی در هند را سال ۱۴۰ میلادی می دانند، البته در این تاریخ شبهات زیادی وجود دارد و حتی برخی می گویند ابریشم بافی در هند پیش از میلاد هم وجود داشت. این که پارچه بافی از چه زمانی رواج یافت مهم نیست نکته ی حائز اهمیت جایگاه بالای این صنعت در دنیای مدرن امروزی است، از زمانی که انگلستان هند را استعمار کرد صنعت چاپ را روی پارچه های آن ها رواج داد و همین کار باعث کاهش رنگ و بوی پارچه های اصیل هندی شد اما هنوز هم پارچه های هندی از متنوع ترین پارچه های دنیا هستند.
ساری هندی (The Indian Saree)
«ساری هندی» لباس سنتی زنان هند است. این لباس متشکل از یک تکه پارچه به طول ۴٫۵ الی ۸ متر و عرضی به پنهای ۶۰ الی ۱۲۰ سانتیمتر است. نوع پوشش آن بسته به مراسم مختلف، متفاوت است و هر بار میتوان این لباس را به نوع دیگری بر تن کرد. زنان هندی معمولا این پارچه را دور کمر پیچانده و باقی آن روی شانهها میاندازند، به طوری که قسمت جلویی آن باز باشد. قدمت این لباس به دوران «تمدن دره سند» یعنی در حدود ۲۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، باز میگردد. هندیها به دلیل گرمای هوا و نیز انعطاف بالای این لباس، ترجیح میدادند خود را با آن بپوشانند. این پوشاک طی زمان تحولاتی به خود دیده و اکنون حدودا ۷۵ درصد از زنان هندی، همهروزه آن را بر تن میکنند.
لهنگا چولی (Lehenga Choli)
خاستگاه لباس «لهنگا چولی»، مناطق گجرات، راجستان و کوچ است. این لباس بلند، دارای چاک و دامنی کلوش است. دامن این پیراهن با قسمت بالایی آن که چولی نام دارد، جفت میشود. قسمت بالایی این لباس باید کاملا اندازه بدن باشد. این پوشاک در نقش و رنگهای متنوعی تولید میشود و طراحی آن نیز شدیدا از فرهنگ مغول تاثیر گرفته است. لهنگا چولی بیشتر به دلیل گلدوزیهای پیچیده و ظریفش معروف است که عمدتا در مراسمات ازدواج و جشنهای خاص پوشیده میشود. زنان هندی معمولا لهنگا چولی را با «چونری» میپوشند. چونری لباسی رنگارنگ و بلند است که اطرافش دارای نوار است. چونری را اغلب دور سر بسته و دنبالهاش را از پشت سر آویزان میکنند که بسیار شبیه به سربند لباس عروس زنان غربی است.
شلوار قمیض و چوریدار (Salwar Kameez And Churidar)
شلوار قمیض و چوریدار یک نوع لباس دست راحتی و موقر است که زنان هندی در مناطق پنجاب و کشمیر آن را بر تن میکنند. امروزه این پوشاک یکی از رایجترین لباسهای سنتی مورد استفاده در میان زنان هندی است. این لباس متشکل از یک شلوار شبیه به پیژامه به نام Salwar یا همان «شلوار» است که قسمتهای کمر و غوزک پای آن محکم و تنگ است. چوریدار نیز ممکن است به جای Salwar پوشیده شود و بخشهای کمر و غوزک پا را بیشتر از قبل تنگ کند. طراحان لباس هندی، با استفاده از طراحی دلنشین، گلدوزی و بافت زیبا موفق شدهاند پوشاکی بسیار موفق تولیدکننده که در میان زنان هندی از محبوبیت بالایی برخوردار است.
بیشتر بخوانید: معرفی ۱۰ فیلم با موضوع مدوفشن
لونگی یا پنچه (Panche or Lungi)
لونگی یا پنچه، پارچهای بلند است که به دور کمر بسته میشود و لباسی بسیار پرطرفدار در هند است. لونگی معمولا متشکل از پارچهای نخی است اما گاهی آن را با نخ و سوزن نیز کوک میکنند که شکل استوانهای مانند به خود میگیرد. مردان و زنان هندی، هر دو این لباس رنگارنگ و گلدار را میپوشند که عمدتا مختص مراسم غیررسمی است. برخی از مردان هندی در مراسم رقص، این لباس را بر تن میکنند.
لونگ (Dhoti)
لونگ، لباس سنتی مردان هندی است. لونگ پارچهای دوخته نشده است که طول آن در حدود ۴/۵ متر است. این لباس در قسمتهای کمر و غوزک پا تنگ بوده و دارای گرهای در ناحیهی کمر است. مردان هندی معمولا لونگ را به همراه «کورته» میپوشند که در نواحی شرقی هند به «لونگ کورته» نیز معروف است. کورته، پیراهن سفید و گشادی است که تا زانوها پایین میآید و زنان و مردان هندی، هر دو از آن استفاده میکنند. مردم جنوب هند، لونگ را با آنگاواسترام (angavastram) که پوششی جلیقهمانند و بدون دکمه است نیز میپوشند. ست لباس لونگ و کورته، هم مناسب مراسم رسمی و هم مراسم غیررسمی است که طی دوران مختلف تکامل یافته و به عنوان یک نماد فرهنگی در هند نمود پیدا کرده است. یکی از مبارزان آزادی معروف هند یعنی ماهاتما گاندی، همیشه در مراسمات رسمی از لباس لونگ استفاده میکرد که موجب شهرت و محبوبیت این پوشاک در آنسوی مرزهای هند نیز شد.
بنگالا (Bandhgala)
بنگالا که با عنوان جادپوری (Jodhpuri) نیز شناخته میشود، لباس سنتی مردان هندی است. نام جادپوری از این رو برای این لباس انتخاب شده که در دوران استعمار هند توسط بریتانیا، لباس مردان ایالت جادپور هند، همین پوشاک بود. این پوشاک متشکل از یک کت به سبک کتهای غربی و یک شلوار دارای طراحیها و نقشهای مختلف است. این ست، گاهی با یک جلیقه نیز همراه میشود. از جمله ویژگیهای کت این لباس، دکمههای گلدوزی شده و آستر یقهی آن است. از آنجایی که بنگالا یا جادپوری، لباسی شیک در میان دیگر پوشاک سنتی هندی به شمار میرود، در بسیاری از فیلمهای بالیوودی نیز شاهد آن هستیم و در بیشتر مراسم رسمی و غیررسمی نیز از آن استفاده میشود.
آنگارخا (Angarkha)
آنگارخا یک نوع لباس قدیمی و درباری هندی است که بیشتر به دلیل راحتی و انعطافش معروف است. این پوشاک، یک نوع لباس مختص بالاتنه است که کنارههایش روی هم قرار گرفته و بسته میشود، البته میتوان آن را به صورت باز نیز پوشید. آنگارخا هم به شکل بلند است و هم کوتاه که میتوان آن را از روی کت یا پیراهن بر تن کرد. از جمله ویژگیهای این لباس میتوان به یقهی مثلث و هفتشکل آن در قسمت جلویی و یک لایهی پوشانندهی داخلی برای پوشاندن قسمت باز یقه که با عنوان «پرده» شناخته میشود، اشاره کرد. طراحی و بلندی و کوتاهی این لباس بسته به مناطق مختلف، متفاوت است که عمدتا نیز در ایالتهای راجستان و گجرات هند از محبوبیت خاصی برخوردار است.
بیشتر بخوانید: پوشش سنتی هرمزگان
اشکان یا شروانی (Achkan/Sherwani)
اشکان یا شروانی، یک نوع کت هندی است که تا زانوها پایین میآید. این پوشاک، لباس درباری مردان هندی در زمان قرون وسطی بود که طی زمان تکامل یافته و اکنون تبدیل به یک جامهی امروزی شده است. اشکان دارای چاکهای در کنارهها و قسمت جلویی لباس است که در گذشته با استفاده از نخهایی به هم گره زده میشد. اشکان یا شروانی دارای گلدوزی و نقش و نگارههای هندی است که اغلب با چوریدار و لونگ پوشیده میشود. این لباس در هر دو مراسم رسمی و غیررسمی مورد استفاده است اما با این حال، هندیها آن را بیشتر اوقات در مراسم ازدواج و دیگر جشنها بر تن میکنند.
جامه (Jama)
لباس «جامه» در دوران امپراطوری گورکانیان محبوب شد. ظاهر این لباس مانند ردا بوده و قسمت سینهی آن تنگ و پایینش دارای دامنی کلوش است. جامه دارای آستینهای بلندی است و قسمت پایین زیر بغل آن به آستین گره زده شده است. بخشهای پایینی این لباس با استفاده از پارچهای متفاوت از دیگر قسمتهای آن، آذینبندی شده است. جامه که از محبوبیت کمتری نسبت به دیگر پوشاک سنتی هندی برخوردار است، عمدتا در شهر کوچ ایالت گجرات و راجستان مورد استفاده است. این لباس در مکانهای یاد شده، طی دوران مختلف، تغییرات زیادی به خود دیده است.
دستار (Headgear)
دستار یا عمامه، پارچهای بسیار بلند است که از کوچک و بزرگ تا ساده و نقشدار متفاوت است. معروفترین نوع دستار در هند، «عمامه» است که متشکل از لباسی پیچیده شده در دور سر است. معمولا مردان هندی دستار را بر سر خود میگذارند که نشان از احترام و غرور آنان دارد. عمامههای متفاوتی در هند وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از «عمامهی فیتا» مختص ایالت مهاراشترا و «عمامهی پیشاوری» مختص ایالت پیشاور. کلاه گاندی یا نهرو نیز از جمله دستارهای پرطرفدار هندی است.
پوشاک امروزی مردم هند
پدیدههای غربگرایی و جهانی شدن، طراحی لباسهای عصر حاضر هند را تحت تاثیر خود قرار دادهاند. اگرچه «ساری» یکی از محبوبترین لباسهای هندی به شمار میرود، اما این روزها زنان هندی ترجیح میدهند کمتر از لباسهای پوشیدهتری مانند «قمیض» یا «شلوار» استفاده کنند. برخی دیگر از زنان هندی نیز علاقهی بیشتری به لباسهای غربی مانند دامن و جین پیدا کردهاند. مردان هندی به ویژه طبقهی کارگر، لباسهای سنتی را خود را برای مراسم غیررسمی استفاده میکنند و در موقعیتهای رسمیتر، لباسهای غربی مانند کت و شلوار، جین و تیشرت بر تن میکنند.
این روزها یکی از پر رونق و پر زرق و برق ترین صنایع دنیا مد و فشن است. هندوستان از دیرباز در این صنعت دستی توانا داشته تا اندازه ای که در دهه ی ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ میلادی طراحان مد غربی اغلب از عناصر هندی در لباس ها استفاده می کردند، این کار باعث شد تا پس از مدت کمی مد هند و نوع پوشاک مردمان این سرزمین به جزئی جدایی ناپذیر از مد غربی و چه بسا صنعت مد در جهان تبدیل شود.
طراحان هندی در دهه ی ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ میلادی تمرکز زیادی روی صنایع دستی و نوع پارچه های هندی داشتند و همین موضوع رفته رفته مد سنتی و دیرینه ی هند را نیز دستخوش تغییراتی کرد و آرام آرام رد پای غربی ها در لباس های هندی نیز پیدا شد. این روند آن قدر ادامه پیدا کرد که در قرن بیست و یکم طراحان هندی و غربی توانستند به کمک هم سبکی جدید در پوشاک ابداع کنند.
زنان هندی به پوشیدن لباس های سبک غربی علاقه نشان و ترجیح می دادند به جای صرف وقت زیاد برای آماده شدن، از پوشاک ساده ی غربی ها استفاده کنند اما به صورتی که اصالت خود را نیز از دست ندهند.
با گذشت زمان و آزاد شدن هند از نظر اقتصادی صنعت مد و فشن با سرعت بالایی شروع به رشد کرد و امروزه بانوان و مردان هندی حق انتخاب دارند که از لباس های سنتی هندی استفاده نمایند یا پوشاک غربی. اما نباید از یاد برد که این روزها برخی از شرکت ها و کارخانه های چند ملیتی هندی قوانینی بر مبنای پوشیدن لباس غربی کارگرانشان وضع کرده اند و دوست ندارند صنعتشان رنگ و بویی از فرهنگ هند داشته باشد.
مخلوط شدن فرهنگ آسیایی و اروپایی در صنعت مد هندوستان باعث شده که وقتی در خیابان و کوچه بازارهای هندوستان قدم می زنیم شهرهایی با چهره ای فوق العاده رنگین و شاید کمی عجیب و شلوغ ببینیم که نمایان گر اوج مد و فشن در هند است.