خز چیست ؟
خز موهای ضخیم شده ای است که پوست بسیاری از حیوانات را می پوشاند و علاوه بر انکه به خاطر زیباییشان با ارزش است باعث گرمای بدن جانور هم می شود . از انجا که خز از حیوانات وحشی بدست می اید ( مثل پارچه که از نخ حاصل می شود و محصولی کارخانه ای است ) نمی تواند بی عیب باشد . خزی که از حیوانات تهیه می شود خز طبیعی است . تولید کنندگانی نیز هستند که خز مصنوعی تولید می کنند گرچه خز مصنوعی در ظاهر بسیار به نوع طبیعی ان شبیه است ولی از نظر قیمت بسیار ارزانتر است و گرمای لازم را ندارد .
شاید اولین بازار عرضه ی پوست در اتن پایتخت یونان شروع به کار کرد . در قرون وسطا پوست یکی از اجناس لوکس به شمار می رفت که فقط شاهان و شاهزادگان از پوست های بسیار گران قیمت مثل قاقم و سمور استفاده می کردند .
تمایل بیش از حد برای دسترسی به خز بود که باعث شد امریکای شمالی را کشف کنند . در سالهای ۱۶۰۰تجارت خز از مهمترین صنایع کانادا محسوب می شد . امروزه صنعت خز نقش مهمی در اقتصاد بعضی از کشورها دارد . در حال حاضر تولید بیش از نیمی از خز جهان از طریق پرورشی حاصل می شود و باقی از تله گذاری برای حیوانات وحشی بدست می اید .
حتما بخوانید: تاریخچه پیدایش مانتو
کشورهای تولیدکننده خز در جهان
از اواخر سالهای ۱۹۷۰ و اوایل سالهای ۱۹۸۰روسیه اولین تولید کننده ی خز در جهان بود . بعد از روسیه امریکا و کانادا مقامهای دوم و سوم را داشتند . درامد سالانه امریکا از فروش خز به چهار صد میلیون دلار می رسد . میزان درامد فروش این محصول در کانادا بالغ بر یکصد و پنجاه میلیون دلار است و هر دو کشور سالانه مقادیر زیادی از تولیدات خود را صادر می کنند . از مهمترین و اصلیترین کشورهاییکه وارد کننده ی خز هستند کشورهایی چون فرانسه و بریتانیای کبیر و یونان و ایتالیا و ژاپن و سوییس و المان را می توان نام برد .
حتما بخوانید: تاریخچه مد در دنیا و ایران
مراتع پرورش پوست
سالانه میلیونها روباه و مینک در مراتع ایالات متحده امریکا و کانادا و برخی از کشورهای اروپایی پرورش داده می شوند. در افغانستان و روسیه و افریقای جنوب غربی گوسفند قره گل پرورش داده می شود که پوست ان به (( بره ی ایرانی )) معروف است .
پرورش دهندگان پوست چین چیلا در اروپا و امریکای شمالی و افریقای جنوبی و رودزیا مشغول به کار هستند . بیش از پنجاه در صد تولیدات پوستدر امریکا و چهل درصد در کانادا متمرکز هستند . در سالهای ۱۸۸۰اولین گروه پرورش دهندگان در جزیره ی (( پرنس ادوارد ))در کانادا کار خود را اغاز کردند . امروزه پرورش دهندگان خز پرورش احشام خود را با برنامه هایی خاص پیش می برند که از ان جمله می توان به مسایل مهم ژنتیکی اشاره کرد . بعضی از افراد خبره ی این کار حیوانات خود را براساس خواست خود یعنی زاد و ولد هایی رنگ های خاص اندازه یا سایر خصوصیاتی که بسیار مخصوص هستند پرورش می دهند.
حتما بخوانید: صنعت مد و حمایت از حیوانات
تله گذاری
اغلب تله گذاریها در زمستان زمانی که خزها بلند تر و براق تر هستند انجام می گیرد . هر دام گذار ردیفی از تله ها را در حاشیه رودخانه ها و نقاطی را که احتمال می دهند حیوانات از انجا گذر کنند می گذارد . بیشتر مواقع تله ها باعث مرگ فوری حیوان می شوند.
بعد از شکار تله گذاران پوست حیوان را میکنند . برای این کار دو روش وجود دارد : یکی باز و دیگری بسته . قاقم و مینک و سایر حیوانات کوچک به روش بسته پوستشان کنده می شود . بدین صورت که تله گذار شکافی را از کفل تا پاها ایجاد می کند و کلیه ی محتویات بدن حیوان را از داخل سوراخ بیرون می کشد ولی سگ ابی و دیگر جانوران بزرگ به روش باز پوست کنده می شود .سپس پوست را از تمامی چربی و بافتها کاملا تمیز ان را خشک و اماده ی تحویل به بازار می کنند .
حتما بخوانید: معضلات صنعت چرم تنها به واردات و فروش محدود نمیشود
مراحل عمل اوری پوست خام
پوست خام باید تمیز و انعطاف پذیر شود . اول پوست ها را در محلول نمک نرم می کنند تا تمامی بافتها و چربیها از ان پاک شود . بعد روغن مخصوصی را به چرم می مالند و پوست را در ماشینی بنام (( کیکر )) می اندازند .
کیکر دستگاهی است که پاهای چوبی دارد و روغن را به حالت کوبیدن وارد تمامی منفذ های پوست می کند . سپس پوست های خام را در ظرف های گرد چرخانی قرار می دهند که عمل تمیز و خشک کردن را با خاک اره ی مخصوص و هوای فشرده انجام می دهد.
در مرحله ی بعد موهای زائد بیرون کشیده شوند که برای بهتر و زیباتر شدن ظاهر خز بسیار اهمیت دارد .
حتما بخوانید: مد و فشن آلودهترین صنعت دنیا بعد از نفت
مرحله ی رنگرزی
بسیاری از خز ها برای انکه ظاهری زیبا تر داشته باشند رنگ می شوند . در این مرحله گاهی خز ها را در خمره ی رنگ می گذارند و یا با دست رنگ می کنند. گاهی اوقات پوستهای سیاه را با مواد سفیدکننده می شویند و سپس انها را با رنگهای روشن رنگ می کنند. در نوعی دیگر از رنگرزی فقط نوک موها رنگ می شود . این کار برای هماهنگی رنگها با یکدیگر است .
حتما بخوانید: اصول نگهداری از محصولات چرم
برش و دوخت
خز ها از نظر کیفیت و ظاهر متفاوتند بنابراین تولیدکنندگان باید هماهنگی و درجه ی کیفیت پوست را در نظر بگیرند . تولیدکننده ابتدا الگویی را برای جامه در نظر می گیرد و سپس پوست مورد نیاز را انتخاب می کند . کارگران پوست را از کلیه ی اندامها ( سر و پنجه ها و شکم و کفل و دم ) کاملا پاک می کنند. قطعات نام برده شده برای استفاده در پوشاک ارزان قیمت به کار برده می شوند .
کارگر برشکار با حذف قسمت های زائد بهترین شکل را برای استفاده از پوست در نظر می گیرد . کارگر دوزنده پوستها را به هم می دوزد تا شکلی از الگوی داده شده را بدست اورد. در این مرحله نوبت به کارگری می رسد که کارش اب زدن به پوست است تا پوست را کاملا اندازه و به شکل الگو دراورد وی سپس پوست را با میخهای بزرگ به تخته می اویزد تا خشک شود . در این حالت بخشهای اضافه رامی چیند و پوست به جامه دوخته می شود . در پایان جامه استردوزی و تمیز شده و اماده ی تحویل می شود .
تشخیص خز طبیعی از مصنوعی با چند روش کاربردی
چند سالی است که لباسهای خز مثل پالتو، پوتین، آویز کیف و … بسیار مد روز و محبوب شدهاند و استفاده از آنها میتواند تیپ شما را ارتقاء دهد. قبل از اقدام به خرید لباس از جنس خز باید به این نکته توجه کنید که انواعی از حیوانات تنها برای استفاده از خز و پوست خود پرورش داده میشوند و کشته میشوند به همین دلیل برخی برندها محصولات خز طبیعی تولید نمیکنند. اگر طرفدار محیط زیست و حقوق حیوانات هستید طبیعی است که نباید از این خزها استفاده کنید، اما خزهای مصنوعی هم چندان بیضرر نیستند و برای تولید الیاف مصنوعی آنها منابع زیادی مصرف میشود و منجر به افزایش آلودگیهای زیست محیطی میشود. این نکته را هم فراموش نکنید که نگهداریاز خز طبیعی ساده نیست و نیاز به مراقبتهای ویژه دارد که کم هزینه نیست. پس اگر علاقهای به هزینه کردن ندارید خز مصنوعی بخرید.
به برچسب روی لباس توجه کنید : لباس خز مورد نظر را کاملا بررسی کنید، لیبل روی لباس را به دقت بخوانید، اگر از تولیدکننده و فروشگاه معتبری خرید میکنید حتما واقعیت مربوط به خز روی لیبل لباس نوشته شده است. البته اگر لباس مورد نظر کاملا از جنس خز نباشد و تنها در قسمتهایی از آن خز به کار رفته باشد (مثل پالتو یقه خز) معمولا اطلاعات خاصی درباره خز به کار رفته در لیبل درج نمیشود. البته این لیبلها نیز همیشه قابل اعتماد نیستند و ممکن است در یک فروشگاه معتبر نیز خز مصنوعی به جای خز طبیعی به فروش برسد.
به برند لباس توجه کنید : برخی برندها متخصص تولید و تهیه لباسهای خز و پوست هستند و اگر برند لباسی که انتخاب کردهاید جزو این دسته باشد به احتمال زیاد جنس آن از خز طبیعی است. در این مورد نیز به طور قطع نمیتوان نظر داد چون احتمال تقلبی بودن برند در کشور ما همیشه وجود دارد. برخی بندها نیز خط تولید جداگانهای برای خز طبیعی و مصنوعی دارند و بدون بررسی دقیق نمیتوان از طبیعی بودن خز و پوست اطمینان حاصل کرد.
خز طبیعی گران است اما… همان طور که گفتیم خز طبیعی چون از پوست حیوانات تولید میشود و فرآیند ساخت و فرآوری آن بسیار پرهزینه است و به همین دلیل قیمت تمام شده این لباسها بالا خواهد بود. حال اگر یک لباس خز را با قیمتی متوسط در بازار پیدا کنید بدون نگاه کردن به لیبل و برند آن میتوانید با قطعیت بگویید که خز آن مصنوعی است. اما هیچ گاه تنها به دلیل قیمت بالای یک لباس خز نمیتوانیم بگوییم از خز طبیعی ساخته شده است.
خز را لمس کنید : همه لباسهای خز برند و لیبل ندارند مثلا ممکن است یک پالتوی پوست قدیمی از مادربزرگ خود ارث برده باشید برای این که مطمئن شوید که خز آن طبیعی است باید از ویژگیهای ظاهری آن به نتیجه برسید. خز را لمس کنید، خز طبیعی بسیار نرم است و مانند موی طبیعی از میان انگشتان سر میخورد مثل وقتی که موهای یک گربه را نوازش میکنید. اما خز مصنوعی کمی حالت زبری دارد و چون از جنس پلاستیک است در رطوبت حالت چسبندگی پیدا میکند مثل لمس یک خرس عروسکی. البته برخی برندها خزهای مصنوعی بسیار باکیفیتی تهیه میکنند که کاملا شبیه خز طبیعی است و ممکن است شما را به اشتباه بیندازد.
تست سوزاندن : این روش را در فروشگاهها نمیتوانید تست کنید. یک یا دو رشته از موها و پوست لباس را جدا کنید و بسوزانید، به بوی سوختن و مادهای که از آن باقی میماند توجه کنید، خز طبیعی موقع سوختن بویی شبیه به بوی موی سوخته میدهد و کمی خاکستر سیاه و پودری از آن باقی میماند اما خز مصنوعی مانند پلاستیک آب شده و گلوله گلوله میشود.
یک سوزن داخل خز فرو کنید : یک سوزن ته گرد به داخل پوست و خز فرو کنید، اگر سوزن به راحتی در آن فرو رفت قطعا خز مورد نظر مصنوعی است اما اگر به سادگی فرو نرفت و در میان آن گیر کرد به احتمال زیاد آن خز، طبیعی است چون پایه خز تقریبا مانند چرم است و با پارچه که پایهخز مصنوعی است تفاوت دارد.
پشت خز را نگاه کنید : اگر این امکان وجود دارد که پشت خز را ببینید و یا از میان موهای خز پایه آن را مشاهده کنید میتوانید اصل بودن خز و پوست را تشخیص دهید. اگر پایه خز بافت داشته باشد و مانند پارچه دارای تار و پود باشد شک نداشته باشید که این خز مصنوعی است اما اگر این قسمت حالتی پوستی داشت و دارای بافتی نامنظم بود به احتمال زیاد خز اصل است.
حتما بخوانید: مشاغل صنعت مد و فشن
حقایق صنعت خز
اگر دنبال لباسی میگردید که از خز یا پوست حیوانات باشد، شاید خبر ندارید که بخاطر این نوع لباسها، حیوانات را با چماق و لگد به ناحیهی سر مورد ضرب و شتم قرار میدهند و یا با جریان برق آنها را بی حس یا میکشند و حتا پوست آنها را زنده زنده از بدنشان جدا میکنن
- کشتن حیواناتی که پوست آنها خز تولید میشود، با استفاده از جریان برق آنها را بصورت عذاب آوری قتل عام میکنند. این روش برای به حداقل رساندن آسیب به پوست حیوان است تا خز یکدست و کاملی داشته باشند. نیویورک اولین ایالتی است که این روش غیر انسانی را ممنوع کرده است.
- ۸۵ درصد پوست حیواناتی که در صنعت خز تولید میشود، از حیواناتی است که در اسارت مزارع تولید خز هستند، جایی که آنها را در قفسههای فلزی کوچک بصورت فشرده نگهداری میکنند. بیشتر این حیوانات مورد ضرب و شتم و جریان برق قرار میگیرند و در مواردی پوست آنها را زمانی که هنوز زنده هستند و نفس میکشند، از بدنشان جدا میکنند.
- هیچ مجازاتی برای کسانیکه از حیوانات در مزارع تولید خز در چین از حیوانات سوء استفاده میکنند، وجود ندارد. چین بزرگترین صادر کنندهی خز میباشد. این صنعت برای چین میلیونها دلار در لباسهایی که به ایالات متحده صادر میکند، ارزش دارد.
- هر ساله یک میلیارد خرگوش در مزارع خز کشته میشوند و خز آنها در لباسها، قلابهای ماهیگیری و ساخت محصولات در صنایع دستی، استفاده میشود.
- در چین، یک صنعت رونق یافته برای خز سگ و گربهها وجود دارد. در این صنعت سگ و گربهها را با زدن چماق به ناحیه سر و دار زدن بصورت وحشیانه میکشند و گاهی پوست آنها را زنده زنده از بدنشان جدا میکنند. این نوع خز تولید بدون لیبل و مشخصات از چین صادر میشود تا مصرف کنندگان در سراسر دنیا، متوجه نشوند که خز چه نوع حیوانی است.
- مزارع خز آسیب جدی به محیط زیست وارد میکند. برای مثال: در ایالات متحده تنها در مزارع مینک (حیوانی از خانوادهی راسوها)، سالیانه میلیونها پوند مدفوع تولید میشود. یکی از اجزای خطرناک این مدفوع این است که تقریبا حاوی ۱۰۰۰ تن فسفر هستند که باعث آلودگی رودخانهها و جریانهای آبی میشوند.
- هیچگونه قانون فدرالی برای محافظت از حیوانات در مزارع خز در ایالات متحده وجود ندارد.
- بعد از اینکه یک حیوان سلاخی میشود، پوست آن را با مواد شیمیایی سمی آغشته میکنند تا از پوسیدگی و تجزیه شدن خز در قفسههای فروشگاهها جلوگیری شود. بر اساس بانک جهانی، فرایند خطرناک تولید خز به شدت مشکل ساز است و باعث شده رتبهی جهانی صنعت خز، جزو ۵ صنعت اول در تولید آلودگی فلزات سمی باشد
- همچنین بیشتر حیوانات کشته شده برای پوستشان که در مزارع خز پرورش پیدا میکنند، که شامل کشته شدن میلیونها راکون، کایوت، گربه دمکوتاه، سگ آبی و دیگر حیواناتی است که خز دار هستند و توسط حامیان این صنعت کشته میشوند. تلههای فولادی آروارهای که انجمن پزشکی دامپزشکی آمریکا آن را غیر انسانی میداند، به طور گسترده در حال استفاده است. این روش توسط اتحادیه اروپا و تعدای از ایالات متحده ممنوع شده است.