صنعت مد یکی از پردرآمدترین و پرارزشترین صنعتهای دنیا است و با ارزشی نزدیک به سه تریلیون دلار، کمپانیهای زیادی را هرساله جذب خود میکند. اما هم طبیعت و هم انسانها در حال آسیبدیدن از این صنعت پرزرقوبرق هستند.
روز تلخ تقویم دنیای مد؛ حادثه رانا پلازا
بارها اتفاقات ناگواری مانند آتشسوزی، برای کارگران کارخانههای نساجی و تولید لباس افتاده که نبود امکانات و راه خروج اضطراری، فاجعهآفرین شده است.
ولی یکی از وحشتناکترین اتفاقات به تاریخ ۲۴ آوریل سال ۲۰۱۳ برمیگردد. زمانی که رانا پلازا (ساختمان سوار) هشت طبقه، در اطراف داکا، پایتخت بنگلادش، فرو ریخت و باعث کشتهشدن ۱۱۳۴ نفر و آسیبدیدن ۲۵۰۰ نفر شد. بیشتر قربانیان سنی بین ۱۳ تا ۳۰ داشتند.
رانا پلازا در ابتدا یک ساختمان چهار طبقه بود که شامل بانک، تعدادی منزل و مغازه بود. ولی با ساخت چهار طبقه غیرقانونی، کارخانه نساجی و دوخت لباس برندهایی مانند منگو، بنتون، والمارت، زارا ، پریمارک و برندهای دیگر همراه با ژنراتورهای قوی، به این ساختمان اضافه شد.
روز قبل از حادثه با مشاهده ترکهای شدید، بانک و مغازهها تعطیل شدند اما صاحبان ساختمان به هشدارها توجهی نکردند و به کارگران نساجی دستور داده شده بود که روز بعد باید سرکار بیایند و خبری از تعطیلی نیست. صبح روز بعد، در ساعت اوج شلوغی و همزمان با روشنشدن ژنراتور، ساختمان فرو ریخت. کارخانههای نساجی از این ژنراتورها برای تولید برق لازم دستگاهها استفاده میکردند.
مقصران این حادثه چه کسانی بودند؟
۱۷ نفر در ارتباط با این حادثه مجرم شناخته شدند که اکثرا جزو صاحبان این ساختمان بودند. سوهل رانا، یکی از اعضای احزاب سیاسی بنگلادش، بهخاطر ساخت غیرمجاز و بیتوجهی به هشدارها دستگیر شد.
شرکتهایی مانند آدیداس و بنتون که در این حادثه دخیل بودند، تصمیم گرفتند شرایط بهتری برای کارگرانشان فراهم کنند و حتی خط تلفنی برای دریافت شکایتها و اعتراضات از سمت کارگران فراهم کردند اما برندهایی مانند والمارت نیز بودند که از پرداخت غرامت سر باز زدند.
به غیر از کشتهشدگان، ۲۵۰۰ نفر از این حادثه آسیب دیدند که آسیبهای خیلی از این افراد مادامالعمر است و دیگر نمیتوانند کار کنند.
خیلی از کارگران، زنانی بودند که درآمد بسیاری نداشتند و سرپرست خانوار بودند. بهطور کلی زنان زیادی در کارخانههای تولید پوشاک کار میکنند که با آنها برخورد مناسبی نمیشود و اغلب قربانی آزارهای جنسی میشوند.
صنعت مد در بنگلادش
بنگلادش نزدیک به ۵۰۰۰ کارخانه تولید پوشاک دارد و بعد از چین، رتبه دوم را بین صادرکنندگان لباس دارد. پایینبودن هزینه کارخانه و کارگر، برندهای بزرگی چون اچ اند ام و حتی برندهای لوکس را جذب این کشور کرده است.
اما متاسفانه نظارتی بر این کارخانهها وجود ندارد و کارگران بسیار کمسن در محیطی آلوده و خطرناک، شش روز هفته روزی ۱۳ ساعت کار میکنند که در طول زمان دچار خمیدگی ستون مهره و حتی بیماریهای ریوی میشوند.
بعد از این حادثه اعتراضات زیادی در سرتاسر دنیا، مخصوصا بنگلادش، در مخالفت با سیاست غلط کشورها و برندهای سرمایهداری شد.
تظاهرات در بنگلادش به قدری ادامهدار شد که این کشور تصمیم گرفت برندها را مجبور به امضای قراردادی کند که طی آن هم حقوق کارگران و هم سلامت محیط کار بهبود یابد؛ گرچه هنوز نیمی از برندها به قول و قرارشان وفا نکردهاند و شرایط همچنان بد است. بنگلادش هم برای اینکه این برندها متواری نشوند، این قراردادها را پیگیری نمیکند.
تاثیر فست فشن بر صنعت مد
در حال حاضر تمرکز استارتآپ ویکندهای مطرح بر سالمساختن و کمکردن تاثیر منفی صنعت مد و تولید لباس روی محیط اطراف ما و اکوسیستم هستند. اما علت این کار چیست؟
شاید برای شما جالب باشد که بدانید بعد از صنعت نفت و گاز، دومین صنعتی که آلودگی ایجاد میکند، مد است. از زمان تولید پارچه و یا چرم تا رنگکردن و چاپ پارچهها از خاک، هوا و کارگرانی که در کارخانهها کار میکنند، همگی در خطر هستند.
همچنین این صنعت دورریز زیادی هم دارد و بخش زیادی از لباسهایی که تولید میشوند، فروش نمیروند. تا حالا به این فکر کردهاید که برای این همه لباسی که بهوسیله فست فشنها ( برندهایی مثل ال سی وایکیکی، اچ اند ام و غیره) تولید میشود و فروش نمیرود، چه اتفاقی میافتد؟
کشورهای در حال توسعه قربانی اصلی هستند
اغلب شرکتهای تولید لباس، کارخانههای خود را در کشورهای در حال توسعه، مخصوصا بنگلادش، پایهگذاری میکنند و علت این کار هم این است که هزینه کارگر در این کشورها بسیار پایین است.
با وجود اینکه شرایط کاری مساعد نیست و خطر جانی برای این افراد وجود دارد، با افزایش رقابت بین برندها، مجبورند قیمت لباسها و به تبع حقوق و مزایای این کارگرها را پایین بیاورند.
میانگین سن شروع کار در این کارخانهها ۱۲ سال است و قریب به ۴ میلیون نفر در بنگلادش به این کار مشغول هستند. باید بدانید که فستفشنها نه به فکر مشتری و نه به فکر کارگران و نه دنیا هستند. هدف اصلی آنها تولید لباس بیشتری است تا مشتریها لباس بیشتری بخرند.
در دنیای مد و پوشاک بخوانید : مد و مدگرایی
ما چه کاری میتوانیم انجام دهیم؟
• سعی کنید محصولاتی را تهیه کنید که داخل خود ایران تهیه شده باشند تا به این شکل از تولیدکنندههای ایرانی حمایت کرده باشید.
• درباره هر برندی که از آن خرید میکنید و در مورد پیشینه و اینکه اجناس این برند کجا تولید میشود، اطلاعات کسب کنید.
• زیاد خرید نکنید و فقط آیتمهایی را که واقعا به آن نیاز دارید، تهیه کنید.
• کمکم به مصرف لباسهایی که الیاف برگشتپذیر به طبیعت دارند، روی بیاورید.
با خرید درست میتوانیم جلوی زیانهای صنعت مد را بگیریم.
در دنیای مد و پوشاک بخوانید: صنعت مد در جهان