پوشش محلی خراسان

پوششی را که مردم به عنوان لباس و پوشاک مورد استفاده قرار می‌دهند عبارتند از:کلاه نمدی، شب کلاه، کلاه نمدی- مندیل، کلاه دوره دار، کلاه پهلوی یا شیپوری، عرقچین، کلاه تـرمه، گردن پیچ یا لنگته، جلیـقه، پیـراهن، قمیس، لبـاده، نیم تنه، شلوار(تنبان)، قارت(جقه)، سینه بند، مچ پیچ وگیوه که برای آقایان مورد استفاده قرار می‌گیرند واز پـوشاک خانـم‌ها می‌توان به چارقد، دستمال، روبند، کلوته، کوسه، عرقچین، پیراهن یا پهره، دالاق، شلیته، شلواریل، چـادر، کفش تبلک دار، گرجی، گالش، کفش سوز و… اشاره داشت که البته از میان آنها پوشاک چنشت ویژگی‌های خاص ومنحصر به فردی دارد که با تغییرات اندکی هنوز استفاده می‌شود. برخی زیور آلات خانم‌ها نیز می‌توان:النگو، جقه، چوری، خفتی، ملیله، منجق، انگشتر، ایاره، بازوبند، منات، خلخال، تاج سر، شستی، گشواره و منگلی را نام برد.

پوشاک مردان

سرپوش :  کلاه نمد: جنس آن از نمد و بغل‌های آن لبه‌دار است.
شب کلاه: جنس آن از کرک و پشم و به رنگ‌های سفید و سیاه است. در بیرجند درست می‌شد و روی آن مندیل می‌بستند.
مُندیل: شالی سفید یا سیاه است که طول آن حدود پنجاه سانتی‌متر و جنس آن از قمیس است.
کلاه دوره‌دار: دور تا دور آن لبه دارد و از جنس پشم است.
کلاه پهلوی یا شاهپوری: جلوی آن لبه گرد دارد و بیش‌تر به رنگ‌های تیره است. این کلاه را بیش‌تر جوانان بر سر می‌گذارند.
کلاه قرص: از کلاه پهلوی کمی تنگ‌تر است و در روستای چنشت به دور تا دور آن تسبیح و مهره آویزان می‌کنند.
عرقچین: شبیه عرقچین امروزی است، ولی اطراف آن را گل‌دوزی می‌کردند و پر از نقش و نگار بود.
کلاه ترمه: جنس آن از ابریشم قرمز بود و دور آن شیرازه داشت. این کلاه را طبقه اعیان به سر می‌گذاشتند.
گردن‌پیچ یا لنگته: مانند شال بود و آن را به گردن می‌بندند. جنس آن از کرک است.
تن پوش  : جلیغه: بدون آستین و جلوی آن باز و دکمه‌دار است. پشت جلیغه از پارچه آستری است.
پیراهن: جنس آن از کرباس و به رنگ‌های سفید، تیره و خاکستری است. پیراهن بدون یقه و جلوی آن بسته است و فقط بالای آن دو یا سه دکمه دارد. بعضی اوقات دکمه بالای آن را در بغل گردن می‌گذاشتند.
قمیس: از پیراهن بلندتر و از دو پهلو باز است. تا زیر زانو را می‌پوشاند و به آن لباس افغانی هم می‌گویند.
لباده: از روی شانه تا زیر زانو را می‌پوشاند و جلوی آن باز است و سه یا چهار دکمه دارد. جنس آن از کرک و بیش‌تر به رنگ خاکی است.
نیم تنه: مانند کت‌های امروزی و بیش‌تر به رنگ‌های تیره است.
پالتو: لباس زمستانی است. جنس آن از پشم و بیش‌تر به رنگ‌های سبز، کبود و آبی است.
شلوار (تمبان): جنس آن از کرباس و رنگ‌های آن متفاوت و پاچه‌های آن گشاد است. به آن شلوار گشاد، بیژامه، لباس افغانی و شلوار دو لنگه نیز می‌گویند. شلوار دو لنگه از شلوار عادی خیلی گشادتر است.
قارت (جقه): شبیه کت ولی آستین‌ها و قد آن از کت بلندتر است. جنس جقه از پشم است.
قبا: بدون یقه و بیش‌تر به رنگ‌های سبز و قهوه‌ای است. از روی دوش تا زیر زانو را می‌پوشاند. سر آستین آن دکمه‌دار و جلوی آن دو یا سه دکمه دارد و بقیه آن باز است.
سینه بند: شبیه جلیغه ولی جلوی آن بسته است.
مچ پیچ: جنس آن از پارچه است و مردان آن را به مچ دستشان می‌بستند.
پاپوش : شامل گیوه، کفش ساده، ارسی، گولی، پوتین، کفش چوبی، کفش پونار، کفش چارق، کفش چپت و کفش تخت آجی است. این کفش‌ها در محل ساخته می‌شود و برخی نمونه‌های آن هنوز در روستاها متداول است.

پوشاک زنان

سرپوش  : چهارقد: مانند روسری‌های امروزی ولی از آن بزرگ‌تر است. جنس آن از پنبه و بیش‌تر به رنگ سفید است.
دستمال: آن را روی چهار قد و به پیشانی می‌بستند و بیش‌تر رنگ‌های تیره به ویژه قرمز آن متداول بوده است.
روبند: پارچه‌ای و نازک بود و به وسیله دو بند به دور سر بسته و در جلو صورت آویزان می‌شد.
کلوته: به آن کلاه پول هم می‌گفتند و قسمت جلوی آن را با انواع سکه‌های نقره قدیمی تزیین می‌کردند.
کوسه: شبیه چهار قد ولی از آن نازک‌تر بود و در تابستان‌ها استفاده می‌شد.
عرقچین: شبیه عرقچین‌های امروزی بود و روی آن نقش و نگار داشت.
تن پوش  : پیراهن یا (پهره): از روی شانه تا زیر زانو را می‌پوشاند و جلوی آن به اندازه سه دکمه باز است. در برخی نقاط نوع بدون دکمه آن نیز رایج است.
دالاق: شبیه جوراب است و از نوک پا تا کمر را می‌پوشاند.کمر آن بند دارد و دور کمر بسته می‌شود.
شلیته: نوعی دامن چین‌دار و بسیار گشاد است و از کمر تا زیر زانو را می‌پوشاند.
شلوار: جنس آن کرباس و گشاد و بلند است. به آن شلوار تخته‌دار و شلوار دو لنگه نیز می‌گویند.
یل: شبیه جلیغه و از آن بلندتر است. از مخمل و پارچه‌های قیمتی درست می‌شود و آن را با زیورآلات تزیین می‌کنند. جلوی یل باز است و معمولاً آن را در شب عروسی و یا زنان اعیان می‌پوشیدند.
چادر: بیش‌تر به رنگ‌های سفید و سیاه گل‌دار و شبیه چادرهای امروزی است. در روستای سربیشه چادر چهارگوش است و در روستای چنشت از چادر معمولی کوچکتر و کوتاه‌تر است و فقط از پشت سر آویزان می‌شود.
پاپوش : شامل کفش تبلک‌دار، گرجی، گالش، کفش سوز و کفش ساده است. هم‌چنین در بیرجند نوعی جوراب بافته می‌شود که به جوراب هفت رنگ معروف است.

مرتبط بخوانید: